حمل و نقل دریایی،قدمت بسیار دور و درازی در روابط بین الملل دارد.حمل بار با کشتی،جابه جایی مسافر،سفر های تفریحی،ماجراجویی های نظامی سابقه بلندی در تاریخ بشر دارند امروزه اهیت روابط دریایی بیش از گذشت افزایش پیدا کرده اس . امروزه با وجود تکنولوژی پیشرفته،حمل و نقل دریایی اصلی ترین روش جا به جایی جهانی است.بیش از 70 درصد سهم تجارت کشور دنیا،ازطریق حمل با کشتی صورت میگرد. عمده واردات کالا به کشور و همین طور صادارات نفت از ایران،با کشتی و از طریق بنادر صورت میگیرد.فلات ایران از خواستگاه ها قدیمی تمدن در جهان است که به واسطه دسترسی به آب های آزاد جهان ، سابقه طولانی در زمینه تجارت دریایی دارد. حمل و نقل دریایی روشی برای حمل و نقل مقادیر زیادی کالا با استفاده از کشتی های حامل است. کالا در کانتینر ها بسته بندی می شود و سپس در کشتی بارگیری می شود. یک کشتی معمولی می تواند حدود 18000 کانتینر را حمل کند،به این معنی که حمل و نقل دریایی یک روش مقرون به صرفه برای حمل مقادیر زیاد در مسافت های طولانی است.
مزایای حمل بار با کشتی
حمل و نقل دریایی به دلیل مزایای فروانی که دارد،به اصلی ترین روش جابجایی بار در ایران و جهان تبدیل گشته است. از مهم ترین مزایای حمل بار با کشتی میتوان به موارد زیر اشاره کرد:
_هزینه مقرون به صرفه به ویژه در مورد بار های حجیم و بزرگ
_حمل و نقل انواع کالاهای پر خطر،عظیم الجثه،فاسد شدنی
_ایمنی و امنیت بالا
_عدم نیاز به ترانزیت کالا از کشور های واسطه
_عدم نیاز به زیر ساخت های پیچیده
_ثبات نسبی از گذشته تا به امروز
معایب حمل و نقل دریایی چیست؟
هواپیما ها حدود 30 برابر سریعتر از کشتی ها هستند. در حالی که کشتی ها با سرعت 16 تا 18 مایل در ساعت حرکت میکند.
شلوغی در بندر،شرایط بد آب و هوایی ،تاخیر در گمرک معمولا روزهای بیشتری را به حمل و نقل دریایی اضافه میکند امروزه فناوری ردیابی در حمل و نقل هوایی اغلب از حمل و نقل دریایی پیشرفته تر است.به این معنی است که محموله های اقیانوسی بیشتر از حمل نقل هوایی به اشتباه می افتند. این امر در صورتی که کشتی کمتر از یک کانتینر باشد. به لطف تکنولوزی با دیجیتالی شدن کشتی ها،قابل اعتماد تر می شود.
محموله های دریایی بیش تر از حمل و نفل هوایی آسیب می بینند به این دلیل است که زمان طولانی تری را تا مقصد به پیش دارد و در معرض حرکت بیشتری است.
انواع حمل بار با کشتی از لحاظ بسته بندی
(کانتینری،فله،مخزن دار،کشتی بارج یا دوبه،حمل بار کشتی به صورت RO_RO و حمل بارهای عمده)
کالاهای تجاری معمولا به چند روش جا به جا می شوند. مهمترین شیوه های حمل بار به صورت کانتینری و فله انجام می شود.
1-حمل بار با کشتی کانتینری container ships
کانتینرها در ابعاد مختلف و اندازه های متنوع مختلف ساخته می شوند.مهم ترین شیوه حمل بار با کشتی کانتینری است.
2-حمل بار با کشتی به صورت فله Bulk Vessels
عدم نیاز به بسته بندی و پلمپ،بارگیری،تخلیه سریع تر و هزینه حمل به صرفه تر از مزایای این روش است. انواع دانه های خوراکی،مانند گندم و حبوبات و یا برخی مصالح ساختمانی،مانند سیمان،به این روش جابه جا می شوند.
3-حمل بار با کشتی مخزن دار مانند نفتکش Tankers
این نوع کشتی زیر مجموعه حمل فله ای است.کشتی های مخزن دار برای حمل نفت و گاز و مواد شیمیایی غیره است.
4-حمل بار با کشتی بارج یا دوبه(Barge carriers)
در واقع دوبه برای مسافت های کوتاه استفاده می شود و نوعی کشتی بدون موتور است. برای عبور از کانال ها و رودخانه ها هست.همچنین تخلیه و بارگیری انواع بار در لنگرگاه ها واسکله ها استفاده می شود
5-حمل بار کشتی به صورتRO_RO
نوع طراحی ای کشتی ها طوری است که برای جابه جایی ساده ماشین آلات و تجهیزات ریلی دارای رمپ هایی برای جا به جایی ساده این وسایل ساخته شده است
6-حمل بار عمده Break Bulk
بارهای زیاد یا حجیم که نیاز به بسته بندی ندارند را مانند آهن الات و لوله را کشتی های مخصوص Break Bulk جابه جا می کنند.
روش های مختلف حمل دریایی از لحاظ مسیر حرکت:
*حمل بار دریایی به صورت مستقیم
*حمل بار دریایی به صورت غیر مستقیم
_حمل بار با کشتی به صورت مستقیم:در این روش کالا مستقیم از یک مبدا مشخص به یک مقصد مشخص نهایی حمل می شود.
_حمل بار با کشتی به صورت غیر مستقیم:حمل و نقل دریایی به صورت غیر مستقیم شکل های مختلفی وجود دارد:1-کراس استافینگ 2-ترانسشیپ 3-ترکیبی
*روش جا به جایی به صورت کراس استاف Cross stuffing
این روش برای کشور ایران، که تحت تحریم بین المللی هستند یک روش برای دور زدن تحریم است. کراس استاف به معنی بارگیری مجدد است.بار یک کشتی بین مسیر به یک کشتی دیگر منتقل می شود.به دلایلی مثل این که بندر مقصد شرایط پهلو گرفتن برای کشتی های بزرگ امکان پذیر نیست به خاطر همین بین مسیر بار را به یک کشتی کوچک تر منتقل می کند.
*روش جا به جایی بار به صورت ترانس شیپ Transshipment
ترانس شیب یک بندر واسط بین مبدا و مقصد است. احتمال دارد برای بارگیری مجدد کشتی ها هیچ کشتی در رفت آمد نباشد در این صورت بازرگانان بار خود را به یک بندر واسط در نزدیکی بندر اصلی میفرستند
*روش جا به جایی بار به صورت ترکیبی
معمولا کشور هایی که دسترسی به آب های آزاد ندارند از این روش استفاده می کنند چون نیمی از بار با کشتی و نیمی از بار با قطار و هواپیما یا ماشین آلات جا به جا می شود
انواع شیوه های حمل بار دریایی با توجه به نوع و ظرفیت بار:
(روش حمل دریایی خرده بار، روش حمل فول بار)
حمل خرده بار و حمل با لنج یکی از مرسوم ترین روش های جا به جایی در مسافت های کوتاه دریایی و بین بنادر می باشد. لنج نوعی از کشتی های کوچک یا بزرگ باربری و مسافربری می باشد با این تفاوت که بر خلاف کشتی ها بادبان ندارد و دارای موتور است
اگر بار عمده باشد و نیاز به یک کاتنیتر داشته باشید شما میتوانید به صورت فول بار جا به جا کنید و حجم بار باید به اندازه یک کانتینر باشد.
زمان بندی و مسیر کشتی های تجاری
کشتی های تجاری از لحاظ زمان برنامه ریزی به دو دسته تقسیم می شوند بعضی از کشتی ها یک مسیر و خط مشخص و ثابت دارند ولی بعضی از کشتی های دیگر بنا به درخواست مشتری از مسیر های مختلف تردد میکند.
کشتی های لاینر،طبق یک زمان مشخص و برنامه ریزی مناسب فقط بر روی یک خط ثابت دریایی از پیش تعیین شده حرکت می کنند.
کشتی های تامپر،بنا به درخواست صاحب کالا مسیر خود را مشخص می کند و هر جایی که مشتری درخواست دهد انجام می دهد.
انواع کشتی های تجاری
_ کشتی جنرال کارگو
_کشتی فله بر خشک
_کشتی های RO_RO
_کشتی های کانتینربر
_کشتی های مسافربری
_کشتی LNG
_کشتی یخچالی
_کشتی دام بر
_کشتی دوبه بر
_تانکر های شیمیایی
_یدک کش های دریایی
_کشتی چارتری